PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

 EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA

 I etap edukacyjny: klasy I–III

 

1. Edukacja wczesnoszkolna ma stopniowo i możliwie łagodnie przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego w klasach IV–VI szkoły podstawowej.

 

2. Wiadomości i umiejętności zdobywane przez ucznia w klasie I będą powtarzane, pogłębiane i rozszerzane w klasie II i III.

 

3. Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym,  fizycznym i estetycznym.

 

4. Podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej została tak opracowana, aby było wiadomo, jakimi wiadomościami i umiejętnościami dysponuje uczeń kończący klasę I, a potem klasę III.

 

5. Brano też pod uwagę różnice indywidualne w rozwoju umysłowym uczniów. Uznano, że podstawa programowa powinna zawierać to, co uczeń o przeciętnych możliwościach umysłowych potrafi opanować.

 

6. Uczniom o słabszej podatności na szkolną edukację trzeba udzielić specjalistycznej pomocy (zajęcia reedukacyjne, korekcyjno-wyrównawcze itp.) w takim zakresie, aby mogli sprostać wymaganiom, które są określone w podstawie programowej.

 

 

Praktyczne wskazówki „przed szkołą” dla rodziców dzieci sześcioletnich

 

W uzyskiwaniu różnych umiejętności potrzebnych w szkole mogą dziecku pomóc jego najbliżsi. Nie trzeba specjalnego nakładu czasu ani środków finansowych, wystarczy bycie razem z dzieckiem, trochę pomysłowości i wykorzystanie naturalnych sytuacji, jakie zdarzają się na co dzień w każdej rodzinie i w jej otoczeniu. Najodpowiedniejszym momentem na takie „rozwojowe wzmocnienie” jest czas wolny spędzany razem z rodzicami, w spokoju, a nie w codziennym pędzie – wieczory w ciągu tygodnia, weekendy, wakacje.

 

Jak wzmocnić samodzielność i zaradność dziecka?

•   włączać dziecko w prace domowe i wykonywać je razem z nim z zastosowaniem „podziału pracy”, ale bez wyręczania – dzieci bardzo lubią być traktowane poważnie i chętnie angażują się w różne „prawdziwe” działania w domu czy wokół niego;

• rozmawiać z dzieckiem w trakcie wykonywania tych prac – to znakomita okazja do lepszego poznania swego dziecka, tego, jak myśli, co już wie i umie, to także naturalna okazja do wyrażenia mu swojego zadowolenia z posiadanych przez niego wiadomości, umiejętności;

•  pozostawić pole do własnych pomysłów i zachęcanie do tego – np. urządzenie swojego kącika czy pokoju, decyzje, co ma wisieć na tablicy korkowej nad biurkiem czy stolikiem do zabaw i nauki, co będzie rosło na grządce, wyznaczonej dla dziecka w ogrodzie babci;

• nawiązać kontakt z rodzicami jego kolegów i koleżanek z przedszkola czy najbliższej okolicy – umawiać się z rodzicami w sprawie wizyt w domu, wspólnego wyjazdu i noclegu poza domem;

• zachęcać do dokonywania wyborów, stwarzanie ku temu wiele okazji, rozmawiać o różnych możliwościach – np. przy kupowaniu ubrania, prezentu dla kogoś, planów remontu mieszkania.

 

Jak rozwijać u dziecka ciekawość świata?

• zabierać dziecko w różne miejsca w bliższej i dalszej okolicy, aby poznało różne instytucje i to, jak należy się w nich zachowywać – wyjścia do kina, teatru, banku, hipermarketu, galerii, metra, muzeum, szewca, fryzjera, punktu krawieckiego;

• podróżować z dzieckiem do krewnych, znajomych – różnymi środkami lokomocji w różne miejsca;

• organizować wyprawy do księgarni, do biblioteki, poszukiwać razem różnych informacji w Internecie, wspólnie przeglądać i czytać książki, czasopisma, codzienne gazety, rozkład jazdy pociągów czy autobusów w Internecie – dostarcza to dziecku różnej wiedzy, ale uczy też koncentracji i wytrwałości, tzn. tego, że należy doczekać do końca jakiejś historii, finalizować podjęte działania;

• rozmawiać z dzieckiem, prowokować do zadawania pytań, do samodzielnego poszukiwania na nie odpowiedzi, odpowiadać na jego pytania i zachęcać do zadawania kolejnych.

 

Jak kształtować postawę twórcza dziecka?

• zachęcać dziecko do różnych form ekspresji poprzez rysowanie, malowanie, lepienie, śpiew, taniec, grę na instrumentach, robienie zdjęć, gry komputerowe;

• opowiadać dziecku różne historyjki, wymyślać je razem z dzieckiem, ilustrować rysunkami, gotowymi obrazkami, zdjęciami, zapisywać w komputerze, wydawać w postaci „książeczek z domowej biblioteczki”, rozsyłać mailem do znajomych, krewnych;

• zadawać pytania typu „a jak można to zrobić inaczej?”, przy czytaniu czy opowiadaniu historyjek pytania typu „a co było przedtem?”, „jak inaczej mogłoby się to skończyć?”;

• grać z dzieckiem w różne gry –planszowe, komputerowe,, bawić się w „gry językowe” – stosować rymowanki, wyliczanki, wymyślać nowe słowa;

• zachęcać do niestandardowych pomysłów – np. dziś przygotujemy dla mamy niespodziankę, będzie cały obiad ‘na biało”, nietypowe prezenty dla bliskich na święta, oryginale opakowania własnoręcznie przez dziecko przygotowane.

 

Jak rozwijać społeczne kompetencje dziecka?

• otwarcie się rodziny – utrzymywanie kontaktów z bliższymi i dalszymi krewnymi, zapraszanie ich do domu i odwiedzanie ich z dzieckiem;

• utrzymywać kontakty z sąsiadami i włączać w nie dziecko, np. poprzez drobne wspólne prace wokół domu czy na działce;

• zadbać o to, by dziecko miało jak najwięcej kontaktów z innymi dziećmi, szczególnie gdy jest jedynakiem – chodzi nie tylko o kontakty z rówieśnikami, ale także z dziećmi młodszymi (uczy się opiekowania) i starszymi (uczy się podporządkowywania, ale i „walki o swoje”);

• uczyć, głównie na własnym przykładzie, różnych form nawiązywania
i podtrzymywania kontaktów – rozmowy przez telefon codziennie z chorym dziadkiem, wysyłanie maili, rozmowy z wykorzystaniem skype’a, pisanie listów, kartek czy robienie laurek na rodzinne uroczystości.

 

Jak wzmocnić samoocenę dziecka?

• ostatnie wakacje zaplanować tak, aby dziecko mogło być w kilku miejscach,
np. razem z rodzicami i rodzeństwem poza domem, z dziadkami na działce,
z bratem u krewnych w innej miejscowości przez kilka dni;

• we wszystkich tych miejscach wykorzystywać naturalne sytuacje, aby dziecko mogło się jak najwięcej ruszać, biegać, skakać, wykonywać różne prace wymagające wysiłku fizycznego;

• włączać dziecko w jak najwięcej działań wspólnie z innymi – z dorosłym
i dziećmi, będzie się mogło od nich wielu rzeczy jeszcze nauczyć;

• po każdym etapie wakacji dużo z dzieckiem rozmawiać, pytać, wyrażać swoje zadowolenie, że dało sobie z czymś radę, że się czegoś nauczyło, czy dowiedziało, że poznało nowych kolegów;

• rozmawiać z dzieckiem o szkole, ale nie ujawniać wobec niego swoich niepokojów, pretensji, czy nastawiać go negatywnie wobec nauczycieli, szkoły jako takiej, programu nauczania, ono i tak nie ma na to wpływu, a niepokój rodziców może udzielić się i jemu;

• zaplanować 1 września jako dzień uroczysty dla całej rodziny, urządzić małe przyjęcie rodzinne, sprawić dziecku jakąś niespodziankę, zrobić zdjęcie do rodzinnego albumu albo do oprawienia i powieszenia nad biurkiem dziecka, opowiedzieć mu o swoim pierwszym dniu w szkole albo zachęcić dziadków do takiej opowieści przy kawie czy herbacie.

 

Szkoła czy przedszkole?

Rodzice sześciolatków wciąż mogą zdecydować, do której instytucji posłać dziecko. Instytut Badań Edukacyjnych przygotował zestaw dwudziestu pytań, które pomogą podjąć właściwą decyzję.

 

Szkoła daje  okazję do poznawania nowych obszarów wiedzy, opanowania nowych umiejętności, nawiązania nowych relacji społecznych tak z dziećmi, jak i z dorosłymi. To także okazja do sprawdzenia się i budowania poczucia odrębności i własnej wartości. Przede wszystkim jednak to okazja do rozwoju samodzielności. Dziecko, które wcześniej zacznie rozwijać się w tym kierunku, będzie miało naturalną przewagę, także w życiu dorosłym, nad rówieśnikami, którzy takiej okazji zostali pozbawieni. Wbrew pojawiającym się czasem opiniom nie oznacza to wcale odbierania dziecku dzieciństwa. Przecież sześciolatki czy siedmiolatki mimo obowiązku nauki szkolnej wciąż pozostają dziećmi. Chodzi raczej o wykorzystanie potencjału dziecka, stworzenie mu optymalnych warunków do rozwoju.

Przygotowany przez IBE zestaw pytań ułatwi odpowiedź na pytanie, co  zapewni dziecku lepsze warunki do rozwoju  – szkoła czy przedszkole. Zestaw składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera pytania o umiejętności dziecka kluczowe z punktu widzenia gotowości do nauki szkolnej. Druga część to pytania dotyczące szkoły, ponieważ szkoła również musi być gotowa do pracy z sześciolatkami. I nie chodzi tu o wysokość, na której zamontowane są umywalki czy nawet o wielkość sal. Istotne jest dostosowanie trybu zajęć i podejścia nauczycieli do poziomu rozwoju i potrzeb dzieci. Sześciolatki (ale też siedmiolatki) mocno różnią się między sobą pod względem różnych umiejętności. Szkoła musi traktować to zróżnicowanie jako coś naturalnego, a nie jako przeszkodę w realizacji programu. Niezależnie od wyników, odpowiedź na poniższe pytania pozwoli rodzicom lepiej poznać umiejętności i potrzeby swojego dziecka oraz bliżej przyjrzeć się  szkole, do której ma ono pójść jeśli nie w tym to na pewno w przyszłym roku.

 

 20 PYTAŃ, JAKIE POWINNI ZADAĆ SOBIE RODZICE SZEŚCIOLATKÓW

 Jeżeli nie są Państwo pewni, czy posłać swoje sześcioletnie dziecko do szkoły lub przedszkola, odpowiedź na poniższe pytania pomoże Państwu podjąć właściwą decyzję.

 

Czy Państwa dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole?

 1. Czy Państwa dziecko interesuje się otaczającym je światem i zjawiskami przyrody?

tak nie nie wiem

2. Czy Państwa dziecko interesuje się czytaniem, pisaniem i liczeniem?

tak nie nie wiem

3. Czy Państwa dziecko potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności?

tak nie nie wiem

4. Czy Państwa dziecko bez większych trudności porozumiewa się z innymi, rozumie

kierowane do niego polecenia, prośby?

tak nie nie wiem

5. Czy Państwa dziecko umie bawić się zgodnie w grupie dzieci i umie z nimi współpracować?

tak nie nie wiem

6. Czy Państwa dziecko potrafi bez problemu spędzić dłuższy czas poza domem

(np. pobyt u dziadków bez rodziców, w przedszkolu, na zajęciach dodatkowych)?

tak nie nie wiem

7. Czy Państwa dziecko rozumie podstawowe zasady i normy społeczne i potrafi

podporządkować się regułom wyznaczanym przez osoby dorosłe?

tak nie nie wiem

8. Czy Państwa dziecko potrafi samodzielnie pokonywać drobne trudności?

tak nie nie wiem

9. Czy Państwa dziecko umie choć trochę kontrolować swoje emocje i opanować się, kiedy

wymaga tego sytuacja?

tak nie nie wiem

10. Czy Państwa dziecko jest pomysłowe i aktywne?

tak nie nie wiem

 

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „tak”  – Państwa dziecko raczej dobrze poradzi sobie w szkole.

 

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „nie”  – lepiej poradzić się nauczycieli w przedszkolu dziecka, porozmawiać z psychologiem lub pedagogiem o swoich wątpliwościach.

 

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „nie wiem”  – trzeba jak najszybciej porozmawiać z nauczycielkami dziecka z przedszkola i dowiedzieć się trochę więcej o swoim dziecku.

 

 Czy szkoła jest przygotowana na przyjęcie młodszych niż dotąd uczniów?

 1. Czy dyrekcja szkoły, do której miałoby pójść Państwa dziecko, organizuje spotkania dla rodziców sześciolatków?

tak nie nie wiem

2. Czy szkoła ma stronę internetową i można znaleźć na niej przydatne dla Państwa

informacje dotyczące pracy z uczniami klas I?

tak nie nie wiem

3. Czy w szkole istnieje możliwość porozmawiania ze szkolnym psychologiem albo

pedagogiem o Państwa wątpliwościach?

tak nie nie wiem

4. Czy szkoła umożliwia kontakt z psychologami z poradni psychologiczno-pedagogicznej (nie zatrudnionymi w szkole)?

tak nie nie wiem

5. Czy możliwe jest wcześniejsze odwiedzenie szkoły (klasy) i pokazanie jej dziecku?

tak nie nie wiem

6. Czy możliwe jest poznanie nauczycieli, którzy będą uczyli w I klasie?

tak nie nie wiem

7. Czy szkoła proponuje jakieś formy wspólnych zajęć, zabaw przedszkolaków z młodszymi

uczniami danej szkoły (np. „otwarte lekcje”, quizy, konkursy, rozgrywki sportowe)?

tak nie nie wiem

8. Czy w szkole jest świetlica i czy można ją obejrzeć?

tak nie nie wiem

9. Czy można porozmawiać z pracownikami  świetlicy, by rozwiać wątpliwości związane z pobytem Państwa dziecka w świetlicy, gdyby była taka konieczność?

tak nie nie wiem

10. Czy wg Państwa szkoła wystarczająco dba o bezpieczeństwo najmłodszych uczniów?

(np. ogrodzony plac zabaw, kontrola osób wchodzących do szkoły)

tak nie nie wiem

 

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „tak”  – szkoła dobrze zadba o potrzeby i bezpieczeństwo Państwa dziecka.

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „nie”  – lepiej poszukać innej szkoły, albo pójść do szkoły i poszukać jeszcze raz odpowiednich informacji, zainteresować się tym, czy szkoła organizuje spotkania z rodzicami i pójść na nie.

- Jeżeli na większość pytań odpowiedź brzmi „nie wiem” – trzeba jak najszybciej wejść na stronę internetową szkoły, poszukać informacji i pójść do szkoły porozmawiać z jej dyrektorem o swoich wątpliwościach.

 

 JAK ZDOBYĆ WIĘCEJ INFORMACJI, BY PODJĄĆ DOBRĄ DECYZJĘ ?

 - Można porozmawiać z dyrektorem szkoły i nauczycielami uczącymi w I klasach.

- Można porozmawiać z rodzicami uczniów klas I w tej szkole. 

- Można poradzić się specjalistów – psychologa albo pedagoga w szkole lub w poradni.

- Można porozmawiać z nauczycielkami dziecka w przedszkolu.

 

 SZEŚCIOLATEK A SIEDMIOLATEK

 Jeden rok w życiu dziecka to cała epoka w jego rozwoju. W kontekście obecności dziecka 6 - letniego w szkole warto przyjrzeć się różnicom rozwojowym 6 i 7 latka.

Rozwój psychoruchowy dziecka jest procesem ciągłym, stopniowym, z dwoma wyjątkami. Jeden przypada na okres ok. 6 roku życia, drugi na okres dorastania. Skok rozwojowy polega na dokonywaniu się w organizmie dziecka szybkich zmian w stosunkowo krótkim czasie. Oznacza to, że dziecko 6-letnie jest przed lub w trakcie zmian, a dziecko 7-letnie jest dzieckiem „po zmianach”.

 

Warto przyjrzeć się dokładniej niektórym zmianom, ponieważ od nich bezpośrednio zależą możliwości dziecka i jego przystosowanie do wymagań szkoły.

 

Zmiany w rozwoju fizycznym dziecka:

 - twardnieją kości kończyn, zmieniają się proporcje ciała, powoli kształtuje się odporność na zmęczenie związane z dłuższym przebywaniem w jednej pozycji,

- rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka, poprawia się płynność i szybkość ruchów rąk. Ruchy dłoni stają się bardziej odporne na zmęczenie, dziecko łatwiej uczy się pisania w linijkach i łączenia liter,

- mięśnie stają się silniejsze, są bardziej odporne na zmęczenie, dziecko nie musi tak często załatwiać potrzeb fizjologicznych.

 

Zmiany w układzie nerwowym:

 - wydłużają się wypustki komórek nerwowych, poprawia się koordynacja ruchów,

- dojrzewają receptory zmysłów-dzieci odbierają dokładniejsze informacje z otoczenia,

- dojrzewają okolice ruchowe koty mózgowej-polepsza się koordynacja i płynność ruchów, również ręki, dzięki czemu łatwiej jest pisać literki w zeszytach, łączyć je i powoli automatyzować pisanie,

- dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za czynności typowo szkolne-poprawia się wzrokowe i słuchowe postrzeganie kształtu liter i brzmienia głosek

- dojrzewają te struktury kory mózgowej, które są odpowiedzialne za procesy myślowe. Umożliwia to tworzenie pierwszych pojęć, zrozumienie, że odejmowanie jest odwrotnością dodawania itp.,

- dojrzewa kora mózgowa dzięki czemu poprawia się zdolność do skupienia uwagi i zapamiętywania, dzieci stają się mniej pobudliwe.

 

Związek między dojrzewaniem i uczeniem się jest istotnym czynnikiem decydującym o powodzeniu dziecka w nauce i nie wolno go pomijać.

 

Podstawowa różnica między 6-latkiem, a 7-latkiem polega na tym, że dziecko 6-letnie jest jeszcze dzieckiem, a dziecko 7-letnie powoli dorasta do roli ucznia.

 

 DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA

 Przyjmuje się, że dziecko może rozpocząć naukę w szkole, jeżeli jego możliwości odpowiadają wymaganiom stawianym przez nią.

 

Według S. Szumana „dojrzałość szkolna to osiągnięcie takiego poziomu rozwoju fizycznego,  społecznego  i  psychicznego,  które  czyni  je  wrażliwym  i  podatnym  na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej.”

 

Autor ten przez wrażliwość na naukę szkolną rozumie przejawianie zainteresowań dziecka szkołą, wiadomościami  i  umiejętnościami,  jakie  może  sobie  ono  przyswoić  w szkole.  Przez podatność na nauczanie i wychowanie rozumie fakt, iż dziecko pojmuje to, czego się uczy i jest  to  dla  niego  przystępne,  jak  również  posiada  umiejętność  podporządkowywania  się wymaganiom nauczyciela oraz zdolność do harmonijnego współżycia z kolegami.

 

Dojrzałość szkolna zależy od czynników biologicznych, środowiska i oddziaływań wychowawczych. Na  dojrzałość  szkolną  składają  się  różnorodne  doświadczenia  dziecka  w  sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Gotowość do podjęcia nauki w szkole podstawowej uzależniona jest min. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego czy uczęszczało do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z innymi dziećmi w najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości.

 

Wzajemna  zgodność  poziomu  rozwoju  fizycznego,  psychicznego  i  umysłowego  daje możliwość sprostania różnorakim wymaganiom szkoły i dopiero wówczas możemy mówić o dojrzałości dziecka.

 

Dojrzałość fizyczna

 Dziecko 6-letnie dojrzałe pod względem fizycznym jest ogólnie sprawne ruchowo. Posiada  ono  sprawność manualną  i nie zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową.  Jego organy zmysłowe funkcjonują poprawnie. Jest ono odporne na choroby i zmęczenia.

 

Dojrzałość emocjonalno-społeczna

Samodzielność  to  jedna  z  głównych  cech  dziecka  dojrzałego  pod  względem emocjonalno-społecznym. Dziecko takie chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami, posiada umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Dziecko  dojrzałe  do  szkoły  jest  również  obowiązkowe,  wytrwałe  i  wrażliwe  na  opinię nauczyciela.  „Cechuje  go  taki  stan  równowagi  nerwowej,  która  umożliwia  opanowanie reakcji emocjonalnych.” Jest zdolne opanować gniew, złość, lęk, obawę. Nie uzewnętrznia gwałtownie i w niepohamowany sposób swoich stanów uczuciowych. Liczy  się  ono  nie  tylko  z  własnymi  chęciami  i  życzeniami,  lecz  potrafi  także  dostrzec życzenia swoich rówieśników, z którymi zgodnie współdziała i nawiązuje przyjazne kontakty. Dziecko w tym okresie wykonuje polecenia skierowane do całej grupy dzieci.

 

Dojrzałość umysłowa

Dziecko gotowe do podjęcia nauki w klasie I  „potrafi porozumiewać się z dorosłymi i rówieśnikami za pomocą mowy potocznej zrozumiałej dla jego słuchaczy”. Jest ono zdolne do podejmowania czynności zmierzających  do określonego celu  i potrafi je wykonać do końca. Jest aktywne poznawczo, chce się uczyć. Dobrze orientuje się w środowisku, w którym żyje i w  najbliższym  otoczeniu.  Interesuje  się  czytaniem  i  pisaniem.  Potrafi  uważnie  i  ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel. Rozumie i spełnia jego polecenia. Umie swobodnie i logicznie wypowiadać swoje sądy, opinie, życzenia i pytania.

 

Dojrzałość do czytania i pisania

Dziecko  dojrzałe do szkoły charakteryzuje się umiejętnością  dokonywania analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej (np. dzieli wyrazy na sylaby/głoski,  scala sylaby/głoski w wyrazy, zna poznane litery, umie czytać wyrazy, zdania, prosty tekst). Rozumie  ono  znaczenie  wyrazów  jako  graficzny  odpowiednik  słów.  Posiada orientację  przestrzenną,  która  umożliwia  mu  rozpoznawanie  i odtwarzanie  kierunków, położenia i proporcji wymiarów odwzorowanych form graficznych. Potrafi przetworzyć obraz graficzny na obraz ruchu (pamięć ruchowa). Umie świadomie kierować własnymi ruchami.

 

W okresie późnego dzieciństwa szkoła staje się dla dziecka środowiskiem, w którym nabywa ono wiele nowych umiejętności. Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym, dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej.

Szósty rok życia rozpoczyna okres pracowitości, to czas dość trudny w życiu dziecka. Jest to etap kiedy dziecko zaczyna odczuwać satysfakcje z tego że staje się uczniem, odkrywa przed sobą nowy świat. Ale jednocześnie zauważa, że chwile beztroskiego dzieciństwa nieuchronnie uciekają, rodzi się przed nim nowa rzeczywistość, w której będzie musiał nauczyć się funkcjonować.